بررسی و تحلیل روابط ترامتنی در اسکناس های سری سورشارژی و بارگاهی جمهوری اسلامی با اسکناس پهلوی دوم

بررسی و تحلیل روابط ترامتنی در اسکناس های سری سورشارژی و بارگاهی جمهوری اسلامی  با اسکناس پهلوی دوم

مریم پالوچ و فتانه محمودی

چکیده

طراحی اسکناس هنری کاربردی و تزئینی است و از آن به‌صورت گسترده استفاده می‌شود و علاوه بر کاربرد اقتصادی و هنری بیان‌کننده فرهنگ، تمدن و تاریخ مدون و مصور جامعه است. برای دستیابی به هدف این پژوهش، نمونه‌هایی انتخابی از اسکناس سری سورشارژی جمهوری اسلامی از سال 1358 تا 1360 و همچنین نمونه‌های سری بارگاهی این دوره به سال1360 تا 1362، با نمونه‌هایی از اسکناس‌های دوره دوم پهلوی انتخاب‌شده است. ضرورت مطالعه این آثار بیشتر با اتکا به رویکردها و نظریه‌های جدید احساس می‌شود. پژوهش به روش توصیفی تحلیلی است و تلاش شده به خوانش سنت تصویری اسکناس‌های انتخابی دوره پهلوی و جمهوری اسلامی به‌مثابه متن با رویکرد ترامتنیت ژنت بپردازد. این مقاله با هدف پاسخگویی به این سؤال است: روابط ترامتنی حاکم در متون اسکناس‌های دوره پهلوی و جمهوری اسلامی بر اساس هم حضوری و تأثیرپذیری از سنت تصویری ایران چه می‌باشند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، اسکناس‌های پهلوی دوم به‌عنوان زیرمتن اسکناس جمهوری اسلامی است که نظام‌های کلامی و تصویری عناصر اصلی تشکیل‌دهندۀ این اسکناس‌ها می‌باشند. اسکناس جمهوری اسلامی در مراحل ترامتنی از نوع روابط بینامتنیت و بیش متنیت تحت تأثیر اسکناس پهلوی دوم قرارگرفته است. و همچنین بیشترین روابط بینامتنی از نوع صریح را اسکناس‌های سورشارژی جمهوری اسلامی با اسکناس پیش متن خود پهلوی دوم می باشد.

کلید واژگان: ترامتنیت(ژنت)، اسکناس، پهلوی دوم، جمهوری اسلامی، سنت تصویری ایران

فهرست منابع

1. . انصاری، حمیدرضا، عشقی سردهی، علی و امیر احمدی، ابوالقاسم (1393). قصیده ایوان مداین خاقانی با رویکرد بینامتنیت بینانشانه ای و درون نشانه‌ای. پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. شماره 18. 11- 40.
2. . امیدی، ابوالفضل (1394). بازتاب هویت ملی در طراحی اسکناس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گرایش گرافیک- ارتباط تصویری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
3. . پورجعفر، محمدرضا، و موسوی لر، اشرف السادات (1381). بررسی ویژگی‌های حرکت دورانی مارپیچ؛ اسلیمی نماد تقدس، وحدت و زیبایی. علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س). شماره 43. 184- 207.
4. . پافشرده لاریمی، اعظم (1396). مؤلفه‌های هویت‌ساز در طراحی اسکناس( بررسی موردی سری 1323 تا سری 1357 شمسی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه پژوهش هنر. موسسه آموزش عالی کمال‌الملک.
5. . حسینی، سیدهاشم (1390). کاربرد تزیینی و مفهومی نقش شمسه در مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی. مطالعات هنر اسلامی. شماره 14. 7- 24.
6. . رجبی، زینب، و پورمند، حسنعلی (1398). تحلیل نگاره«یوسف و زلیخا» اثر کمال‌الدین بهزاد بر اساس نظریه ترامتنیت ژرار زنت. فصلنامه کیمیای هنر. شماره 32. 77- 95.
7. . زعیمی، خسرو (1356). از نستعلیق تا نستعلیق. هنر و معماری. شماره181. 36- 54.
8. . سیدآبادی، سینا، رهبر، ایلناز و معین‌الدینی، محمد (1399). تحلیل نقوش اسکناس‌های ایران پس از انقلاب اسلامی بر اساس رویکرد بازتاب در جامعه‌شناسی هنر. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. شماره 32. 127- 155.
9. . شهدادی، جهانگیر (1384). دریچه‌ای بر زیبایی‌شناسی گل و مرغ. تهران: نشر کتاب خورشید.
10. . محمدی، عباس، و چارئی، عبدالرضا (1387). ویژگی چاپ، نشر و تصویرسازی اسکناس در ایران. فصلنامه تحلیلی و پژوهشی نگره. شماره 7. 107- 120.
11. . مرادی، رامین (1396). نقش و اهمیت گل نیلوفر در نقوش برجسته‌ی در پاسارگاد دوره هخامنشیان. تحقیقات جدید در علوم انسانی. شماره 26. 1- 23.
12. . معقولی، نادیا، و کشتکار، مهدیه (1394). خوانش نشانه شناسانه نقوش جام‌های مارلیک( نمونه موردی: جام گاو بالدار و جام افسانه زندگی). هنرهای کاربردی. شماره 7. 51- 60.
13. . مؤمنی دهقی، کورش (1397). بررسی رابطه فرهنگ با معماری آرامگاهی و تأثیر آن در طرح آرامگاه بوعلی سینا همدان. پژوهش‌های مرمت و معماری ایرانی. شماره 1. 25- 32.
14. .  نامورمطلق، بهمن (1395). بینامتنیت از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم نظریه‌ها و کاربردها. تهران: نشر سخن.
15. . نامورمطلق، بهمن (1390). درآمدی بر بینامتنیت. چاپ اول. تهران: نشر سخن.
16. . نامورمطلق، بهمن( 1386). ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها. پژوهشنامه علوم انسانی. شماره 56، 83- 98.
17. . نوروزی، نسترن، و نامورمطلق، بهمن (1397). خوانش بیش متنی چهار اثر برگزیده تصویرسازی کلودیا پالماروسی با پیش متن‌هایی از نقاشی ایرانی، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی. شماره 73. 5- 16.
18. . هاشمی نژاد، علیرضا (1397). درباره‌ی وجه تسمه و علل پیدایش خط نستعلیق. هنر و معماری. شماره 373. 40- 43.
19. . هاشمی نژاد، علیرضا (1384). معرفی یکی از قدیمی‌ترین کتیبه‌ها به خط نستعلیق. ادبیات و زبان‌ها مطالعات ایرانی. شماره 7. 245- 259.
20. . Genette, Gerard.(1982). Palimsestes. La literature au second degree.Paris: seuil.
21. . Genette, Gerard. (1997). Palimpsests,Literature in second Degree. Trans,channa Newman and calude Doubinsky. Lincoln, university of Nebraska press.
22. . Frow, John. (2005). Gnere. London& new York, Rutledge.