مطالعه تطبیقی نقوش چادرشب قاسم آباد با نقوش آثار تمدن های مارلیک و املش
سمیه متقی
چکیده
چادرشب بافی یکی از شاخههای نساجی سنتی و دستبافتهای اصیل و ابریشمی است. این دستبافته زیبا مجموعه ای از نقش مایه های انتزاعی ،گیاهی و حیوانی را در بر می گیرد. بسیاری از نقشمایه های چادرشب های قاسم آباد متاثر از طبیعت بوده و بافنده بومی اعتقادات و باورهای ذهنی کسب شده از محیط پیرامون خود را بر این دستبافته ها نقش می کند. از سوی دیگر آثار کشف شده در تمدن های مارلیک و املش ماننده انواع ظروف و تندیس های سفالی و فلزی اسلحه زیور آلات و پوشاک دارای نقوشی برگرفته از طبیعت هماننده چادرشب بوده و وجود تشابه میان این نقوش بیانگر اين ادعاست كه نقوش ، در طي قرون متمادي به زندگي و وجود خود ادامه مي دهند.
این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های بصری نقوش چادرشب قاسم آباد ومقایسه آن با نقوش آثارمکشوفه از تمدن های مارلیک واملش پرداخته و به این نتیجه رسیده است که مردمان بومی گیلان به جهت هماهنگی و غلبه بر طبیعت، آنچه را که در اطراف خود می بینند در دست ساخته های خود به تصویر کشیده و از این طریق نیروهای اطراف خود را تسخیر کرده و باورها و اعتقادات خود را منعکس می کنند. بازنمایی این نقش ها گاه به صورت واقع گرایانه و گاه به صورت انتزاعی و هندسی بوده و نمایانگر ذهن توانمند و خلاق بافنده است. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و تطبیقی انجام شده و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانهای همراه با مشاهدات میدانی است.
واژگان کلیدی: چادرشب، نماد، طبیعت،قاسم آباد، مارلیک، املش
فهرست منابع
- اصلاح عربانی،ابراهیم(1374)،کتاب گیلان،انتشارات گروه پژوهشگران ،چاپ اول،جلد 3
- جاوید،مهتاب(1390)،مستند مشاغل خانگی،جلد اول،اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان
- مجابی،سید علی،فنایی،زهرا(1388)چادر شب بافی قاسم آباد/فصانامه فرهنگی اجتماعی فرهنگ مردم /سال هشتم ،شماره 31و32،صفحه 73-94 تهران
- عابددوست،کلثوم،علیمحمدی اردکانی،جواد(1393) بررسی و تحلیل نقوش چادرشب قاسم آباد گیلان /پرتال جامع علوم انسانی،هنر(دانشگاه علم و فرهنگ)سال اول تابستان 1393 شماره2
- معاف،سیده مینا(1392)ریشه یابی نقوش چادرشب های قاسم آباد گیلان/پایان نامه کارشناسی ارشد صنایع دستی/دانشگاه الزهرا
- امانی،اسماء(1395)گونه شناسی نقشمایه های چادرشب گیلان،پایان نامه کارشناسی ارشد هنر اسلامی ،موسسه غیر انتفاعی مارلیک ،استاد راهنما دکتر مصطفی رستمی
- شاد قزوینی، پریسا(1388) تنوع نقوش در گلیم عای دست بافت گیلان، کتاب ماه هنر، شماره 128، تهران
- دادور،ابوالقاسم و الهام منصوری،(1385)،درآمدی بر اسطوره ها و نمادهای ایران در عهد باستان،تهران نشر کلهر و دانشگاه الزهرا،چاپ اول
- دبیره،دین،(1380)،خرده اوستا، به کوشش رشید شهمردان،تهران ،موسسه ی فرهنگی و انتشاراتی فروهر،چاپ سوم
- رجبی اصل،موسی،(1381)،نقش و رنگ در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی،انتشارات شیخ صفی الدین اردبیلی،چاپ اول
- عباسی،هوشنگ،(1380)،مردمنگاری شهرستان رودسر،سازمان میراث فرهنگی استان گیلان
- کوه نور،اسفندیار،(1384)،بررسینقوش نمادین یا سمبولیک در هنرهای سنتی ایران ،تهران،انتشارات نور حکمت،چاپ اول
- افروغ،محمد،(1391)مطالعه مفاهیم نمادین نقش مایه ها بر روی گلیم،کتاب ماه هنر،شماره 172،ص94-102
- برزین،پروین،(1356)مفاهیم نقوش بر سفال دوران پیش از اسلام ،مجله ی هنر و مردم ،شماره ی 184و185،ص 98-106
- عبدالهیان،بهناز،(1387)مفاهیم نمادهای مهر و ماه در سفالینه های پیش از تاریخ ،فصلنامه علمی و پژوهشی هنرنامه،شماره 2،ص46-63،تهران،دانشگاه هنر
- کاظم پور،زیبا،(1389)بررسی درخت زندگی در هنر ایران و نمود آن بر فرش های ایرانی ،پایان نامه ی کارشناسی ارشد پژوهش هنر،دانشگاه هنر اصفهان
- پوپ،ارترآپهام و فیلیس اکرمن ،(1387)،سیری در هنر ایران ازدوران پیش از تاریخ تا امروز،سیروس پرهام و گروه مترجمان،تهران،انتشارات علمی و فرهنگی ،چاپ اول
- نگهبان،عزت الله،(1387)،حفاری های مارلیک ،تهران،سازمان میراث فرهنگی
- هال،جیمز،(1380)فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب ،ترجمه رقیه بهزادی،تهران،انتشارات فرهنگ معاصر،چاپ اول
- مصاحبه حضوری با خانم آسیه صادقی بافنده چادرشب ودارنده نشان اصالت یونسکو و جمع آوری اطلاعات میدانی پاییز 1396 و بهار 1400